Nederlandse en Duitse jongeren ontmoeten elkaar.
Verslag van het bezoek op 4 mei 2023:
De ontmoeting tussen de Nederlandse en Duitse jongeren heeft plaatsgevonden op 4 mei op de Duitse begraafplaats Ysselsteyn in Limburg in Nederland. Een begraafplaats waar 32.000 Duitse militairen begraven liggen waaronder twee tot drie duizend oorlogsmisdadigers en 500 Nederlandse collaborateurs*.
*Tijdens de bezettingsjaren zijn er Nederlanders die vrijwillig met de Duitsers meewerken: collaborateurs. Collaborateurs steunen en helpen de nazi’s en keren zich daarmee tegen de Nederlandse overheid in ballingschap. Zij worden daarom in de volksmond ‘landverraders’ genoemd.
Na de oorlog werden uiteindelijk zo’n 310.000 Nederlanders vervolgd wegens de verdenking van collaboratie met de nazi’s. Het betrof lichte gevallen die een blauwe maandag lid waren geweest van de NSB maar ook waren er zware gevallen, zoals fanatieke NSB’ers, Jodenjagers of Nederlanders die in Duitse militaire dienst waren geweest. Minstens 50.000 Nederlanders droegen tijdens de oorlog een Duits uniform en waren in dienst bij het Duitse leger. Ook dienden er tussen de 25- en 30.000 Nederlanders bij de Waffen-SS.
Bij de 32.000 Duitse graven bevinden zich SS-ers maar ook Nederlandse SS-ers. Daarnaast liggen er heel veel dienstplichtige Duitse soldaten. Waaronder ook 1.100 Duitse militairen onder de 18 jaar. Waarvan een groot deel geen enkele keuze had.
Naar één van deze graven zijn wij met Nederlandse en Duitse jongeren gegaan. Zijn naam is Harry Hermann.
Harry Hermann stierf toen hij net een paar maanden 17 jaar oud was. Hij is zonder training het leger in gestuurd waar hij al na een aantal weken om kwam bij de gevechten. Zijn ouders zijn nooit over het verdriet van hun zoon gekomen. Harry is omgekomen in de buurt van Eindhoven en zijn ouders wilden heel graag naar het graf van hun zoon om afscheid te nemen en hun verdriet te uiten. Daarvoor zijn zij tweemaal naar Eindhoven afgereisd maar de begraafplaats was beide keren afgesloten en hen werd verteld dat men bezig was met herbegraven. De zus van Harry Hermann is uiteindelijk de enige van de familie die het graf van haar 17 jarige broer heeft kunnen bezoeken.
Zij is tevens degene die de mensen van de Duitse begraafplaats een brief heeft geschreven over haar broer. Deze kun je hier lezen.
Achter het graf van Harry Herman stond Roemer, een 17 jarige Nederlandse jongen. De begeleiders van Herdenken Vol Leven vertelde het levensverhaal en de dilemma’s die Harry heeft gehad. Samen met de jongeren werd gesproken over schuld, schaamte en keuzes. Ook werd het gezinssysteem van Harry Hermann neergezet.
Daarna bezochten de jongeren het graf van de 18 jarige jongen Jacob Dirk Wijker. Hij kwam uit een NSB gezin. Zijn ouders en zijn oudste broer waren fanatieke NSB-ers. Jacob Dirk Wijker liep in de tuin met zijn SS uniform waarop hij werd doodgeschoten door het verzet. Zijn zusje was de enige die niet achter de NSB stond. Haar vriend zat in het verzet.
Jack, ook 18 jaar, stond als representant voor de 18 jarige Jacob Dirk Wijker.
De begeleider vroeg aan de jongeren die deelnamen aan de opstelling achter het graf hoe het voor hen voelde. Daarna plaatsen zij representanten voor het systeem van waaruit Jacob Dirk Wijker voortkwam. Zijn ouders, zijn zusje met haar vriendje maar ook de oorlog omdat dit de context weergaf. Ook daarna ging zij in gesprek met de jongeren in hoeverre je als kind onderdeel van een gezin waarin ouders en een grote broer bij de NSB nog vrij bent in je keuze. Zij vroeg daarna hoeveel jongeren hun ouders of grote broer of zus als voorbeeld zien? Waarop bijna iedereen zijn hand opstak. Zij vroeg hen om in de opstelling plaats te nemen.
Daarna gingen de jongeren met elkaar in gesprek over hun ervaring. Aan hen werd de vraag gesteld of zij in staat zouden zijn om met elkaar samen een herdenking te organiseren. Hun antwoord was volledig Ja!
Begraafplaats Ysselsteyn
Wij geloven dat jongeren van verschillende nationaliteiten met elkaar in gesprek kunnen gaan over de impact van oorlog op hun familie. Wellicht op henzelf? Welke dynamieken kunnen de Nederlandse en Duitse jongeren benoemen? In hoeverre speelt er schuld en schaamte bij de Duitse jongeren. Sarphati Media Producties heeft de documentaire Wiedergut gemaakt waar deze ontmoeting uit voortkomt. Bij het benaderen van de Duitse jongeren merkten wij dat het woord Wiedergut ook heel gevoelig ligt. Wiedergut suggereert dat het goed was en dat het nu weer goed kan zijn zoals het was. En dat laatste is onmogelijk. Dat is de pijn en gevoeligheid bij de Duitse jongeren, ouderen en organisaties die wij spreken. Voor velen is het woord Wiedergut misplaatst.
Er is wel een ontmoeting mogelijk tussen Nederlandse en Duitse jongeren om te praten over de Tweede Wereldoorlog. Hoe dit nog aanwezig is in de levens van deze jongeren. Wanneer dit zichtbaar of voelbaar is. Hoe dit deze ontmoeting inkleurt die niet neutraal kan zijn.
Met name niet omdat de ontmoeting plaatsvindt op de Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn. Een plek waar 31.000 Duitse militairen begraven liggen in Nederland. Er liggen ook Nederlanders van wie de nationaliteit ontnomen kan zijn door hun oorlogsmisdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog waarbij zij samenwerkten of meewerkten met Nazi Duitsland. Daarvoor werden deze mensen veroordeeld.
Op deze plek zijn de jongeren met elkaar in gesprek gegaan over hoe groot de impact van oorlog is.
Lees meer
Aanvullende informatie
Wij hebben een journalist, gespecialiseerd in de Tweede Wereldoorlog, Stijn Reurs, gevraagd naar de rol van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij kwam met een aantal opvallende cijfers over hoe Nederland heeft samengewerkt met Nazi Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Onderstaand zijn documentaires die over dit thema gaan:
Documentaire: Wiedergut uitgezonden door de EO.
In deze film onderzoekt het Nederlands-Duitse filmmakersduo Ruben Gischler en Tobias Müller de herinneringen aan en lessen uit de Holocaust anno 2022. Tijdens een roadtrip door Duitsland en Nederland spreken ze inwoners, overlevenden en nabestaanden om te achterhalen hoe zij anno 2022 omgaan met de geschiedenis. Welke lessen zijn daaruit getrokken en hoe wordt de herinnering aan de Jodenvervolging levend gehouden? De route leidt langs universiteiten, herdenkinsgplaatsen en lokale projecten. De vraag is steeds hoe ‘wieder gut’ zijn we nu eigenlijk?
Documentaire: Hitlers Kinderen.
Hoe kan je omgaan met schuld en schaamte? Een interessante documentaire die de VRPO heeft uitgezonden is Hitlers Kinderen. Hoe ga je om met het besef dat je afstamt van een nazibeul?
De documentaire laat zien hoe de kleinkinderen van nazikopstukken als Heinrich Himmler en Hermann Goering worstelen met hun afkomst.
“Twee kleinkinderen van Hermann Goering bijvoorbeeld hebben zich laten steriliseren, omdat ze absoluut niet willen dat het genetisch materiaal van de opperbevelhebber van de Luftwaffe zich ooit nog verder kan verspreiden. De kleindochter van Heinrich Himmler is daar weer helemaal niet bang voor. Want door te denken dat je erfelijk belast bent, ga je in feite mee in de zwakzinnige ideologie van de nazi’s,” vindt ze.
Documentaire: Een oorlog die nooit overging
Oud-minister Ed van Thijn zwijgt vijftig jaar lang over zijn oorlogservaringen, wat een ongewild grote impact heeft. Hijzelf en intimi vertellen over zijn leven en de impact van dit zwijgen.
Als achtjarig Joods jongetje ontvlucht Ed van Thijn Amsterdam, na een razzia tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op zijn tiende belandt hij na verraad in kamp Westerbork, waar hij de bevrijding meemaakt. Na de oorlog komt hij bij een kinderpsychiater die hem elektroshocktherapie geeft. Als gevolg daarvan besluit hij vijftig jaar lang te zwijgen over zijn oorlogservaringen, wat een ongewild grote impact op zijn directe omgeving heeft.
Documentaire: Hitlers Kindsoldaten.
In het voorjaar van 1945 werden honderden Nederlandse kinderen in de kazerne van Graz als SS’ers klaargestoomd om naar het naderende oostfront te gaan.
Vele van hen kregen voortijdig met oorlogsgeweld te maken. Bombardementen, fusillades en massamoorden vonden plaats op het kazerneterrein. Heftige gebeurtenissen waar de nog levende getuigen, zoals Jan, nog altijd aan terugdenken. Wie waren deze kindsoldaten en hoe kwamen zij als de laatste SS’ers terecht in de maalstroom van de oorlog? In Hitlers Kindsoldaten blikken in totaal vijf toenmalige kindsoldaten terug op deze levensbepalende gebeurtenissen.
